ESKİ OSMANLI TOPRAKLARINDA ŞU AN BULUNAN DEVLETLER

- Doğrudan Osmanlı Devleti'ne Bağlı Olan Devletler;

Balkanlar

1. Türkiye (Ardılı Olan Devlet)
2. Bulgaristan (515 ila 545 yıl)
3. Makedonya (542 yıl)
4. Yunanistan (370 ila 520 yıl)
5. Sırbistan (419 yıl)
6. Karadağ (399 yıl)
7. Bosna-Hersek (415 ila 445 yıl)
8. Hırvatistan (147 yıl)
9. Kosova (524 yıl)
10. Romanya (337 ila 484 yıl)
11. Moldova (274 yıl)
12. Ukrayna (296 yıl)
13. Macaristan (160 ila 192 yıl)
14. Slovakya (22 yıl)
15. Voyvodina (Özerk bölge) (192 yıl)
16.  Arnavutluk (445 yıl)

Kafkasya

1. Gürcistan (349 ila 398 yıl)
2. Ermenistan (41 yıl)
3. Azerbaycan (27 yıl)
4. Rusya (Kafkasya) (265 yıl)

Ortadoğu

1. Irak (384 yıl)
2. Suriye (402 yıl)
3. Ürdün (402 yıl)
4. İsrail (402 yıl)
5. Lübnan (402 yıl)
6. Filistin (401 yıl)
7. Kuveyt (368 yıl)
8. Suudi Arabistan (393 yıl)
9. Katar (42 yıl)
10. Bahreyn (7 yıl)
11. Yemen (146 yıl)
12. Umman (8 yıl)
13. Batı İran (28 yıl)
14. KKTC (307 ila 343 yıl)
15. Kıbrıs Cumhuriyeti (307 ila 343 yıl)

Afrika

1. Mısır (365 ila 397 yıl)
2. Libya (361 yıl)
3. Cezayir (313 ila 339 yıl)
4. Tunus (307 ila 330 yıl)
5. Sudan (365 ila 397 yıl)
6. Eritre (330 yıl)
7. Cibuti (329 yıl)
8. Somali (361 yıl)
9. Doğu Fas (313 yıl) , Fas(3 yıl)
10. Doğu Etiyopya (7 yıl)
11. Nijer (31 yıl)
12. Çad (37 yıl)
13. Kenya (5 yıl)
14. Uganda (10 yıl) 

Himaye Bölgeleri

Doğu Avrupa

Lehistan Krallığı

Osmanlı Devleti, Doğu Avrupa'da 1576 yılında Lehistan krallığını himaye altına alarak, nüfuzunu Belarus, kuzey Ukrayna, Letonya, Litvanya, Estonya topraklarına kadar genişletmiş ve Baltık Denizi'ne kadar uzanmıştır. Sokullu Mehmet Paşa Fransız Valois hanedanı mensubu Henryk II Walezy'nin taç giymek üzere Fransa'ya kaçmasının ardından Polonya'da çıkan veraset kavgalarına müdahale etmiş ve o dönem Osmanlı Devleti'ne bağlı olan Erdel'in voyvodası Stefan Báthory'yi "Lehistan Kralı" olarak seçtirmiştir. Adıgeçenin hükümdarlığının son yıllarına doğru Osmanlı nüfuzu zayıflamış, 1586'da tahta geçen Zygmunt III Vasa döneminde tamamen kaybolmuştur.

Eski Altınordu Hanlıkları 

Çeşitli tarihlerde Kazan Hanlığı  (1521-1531, 1533-1546, 1546-1551), Kasım Hanlığı (1486-1512) Nogay Hanlığı (1548-1711), Astrahan Hanlığı (1532-1549) ve Başkırdistan Hanlığı (1656-1738)  Osmanlı himayesine girmişti.

Haraç veren devletler

Avusturya (1533-1606) ve Venedik (1517-1699) Osmanlı Devleti'ne, Rusya (1480-1677) ve Polonya (Lehistan) ise Osmanlı Devleti'ne bağlı konumdaki Kırım Hanlığı'na vergi veren (Haraçgüzar) devletler olmuşlardır.Ayrıca Amerika Birleşik Devletleri 5 Eylül 1795 imzalanan ABD-Osmanlı Sözleşmesi ile Osmanlı'ya vergi ödemiştir. Fransa'da Osmanlı Devleti'ne haraç veren devletler arasında olmuştur.

Asya

Orta ve Güneydoğu Asya

Osmanlı Devleti 16.yy'dan itibaren önce İran'a sonra Rusya'ya karşı Orta Asya'da bulunan Türk Hanlıklarıyla ilişkiye girmiş, Orta Asya'daki bu hanlıklar özellikle 19.yy'da kendilerine yönelik Rus ve Çin tehdidine karşı Osmanlı Devletine tabiiyet arzetmişlerdi (Buhara ve Kaşgar Hanlıkları gibi). Bunun dışında Güneydoğu Asya'da Açe Sultanlığı önce Portekiz daha sonra Hollanda tehdidine karşı Osmanlı tarafından himaye edilmişti. Ayrıca yine Orta Asya'da Rus tehdidine karşı, Güneydoğu Asya'da da sömürgeci Batı devletlerine karşı farklı zamanlarda çeşitli hanlıklar ve sultanlıklar Osmanlıyla işbirliğine girmiş ve tabiiyet arzetmişlerdi.

Arabistan içleri ve Umman 

Arabistan içleri, yerli hânedânlar ve bunların başında bulunan şeyh veya emîr denilen mahalli idareciler tarafından idare ediliyordu. Arabistan'ın batı kesimini Cidde'de oturan Osmanlı beylerbeyisi ve doğu kesimini de Bağdad veya Basra beylerbeyisi ve bir zamanlar da Lahsâ beylerbeyisi idare ediyordu. Bunlar, yerli emir ve şeyhleri sadece koordine etmekteydiler. Mekke ve Hicaz'ın tümü ise, tamamen Hâşimîler neslinden gelen ve Şerîf denilen idareciler tarafından yönetiliyordu. Umman'da ve Basra Körfezi'nde ise gücünü 16. yy'ın sonundan itibaren itibaren Portekize kaptırmıştır. Katar ve Bahreyn de ise, 1871'de Katar emirinin daveti üzerine Katar'a Osmanlı askeri yerleşmiş ve El Sani ailesi Osmanlı kaymakamı olarak görev yapmaya başlamıştır. Fakat Osmanlı himayasi hem pek etkili olmamış, hem de kısa sürmüştür. 19yy'da hem Mısır hem Osmanlı kuvvetlerinin Arabistan içlerine yaptıkları seferlerle buradaki yerel yönetimlere son verilmiştir.

Afrika

Fas Sultanlığı

Kuzey Afrika'da Fas Sultanlığı ilk kez 1553 yılında himaye altına alınmıştır. Dost Vattasiler'in devrik kralı Abou Hassoun'un yardım desteğini yanıtsız bırakmayan Cezayir Valisi Salih Paşa o yıl Fes kentine girerek adıgeçeni tahta çıkarmıştır. Ancak 1554 Eylül'ünde Saadi lideri Muhammad al-Şeyh Fez kentini geri almıştır. Böylece Fas'taki Osmanlı himayesi bir yıl sürebilmiştir.

1576 yılında ise bu defa Saadilerden Abdülmelik, Fas Kralı yeğeni Muahmmed al-Mütevekkil'i devirmek ve tahta geçmek için Osmanlılardan yardım istemiş, hatta Osmanlıların Tunus'u fethiyle sonuçlanan sefere (1574) de katılmıştır. 1576 yılında tekrar Fez'e giren Osmanlı ordusu al-Mütevekkil'i devirerek Abdülmelik'i tahta çıkarmıştır. Böylece Fas tekrar Osmanlı himayesine girmiştir.

Devrik Sultan al-Mütevekkil Portekizlileri yardıma çağırınca, Portekiz Kralı Sevastiao ile al-Mütevekkil'in bir yanda, Osmanlı ordusunun desteklediği Abdülmelik'in diğer yanda çarpıştığı Vadiyüsseyil Muharebesi meydana gelmiştir. (4 Ağustos 1578) Savaş neticesinde üç kral da maktul düşmüş, Portekiz ordusu iki yıl sonra İspanya egemenliğine düşecek kadar (1580) örselenmiş, Portekiz Donanması Tanca açıklarında Osmanlılarca imha edilmiş, Osmanlı yanlısı Ahmed al-Mansur tahta çıkmıştır. Osmanlılar, geride devre dışı kalmış, hatta egemenliğini kaybetmiş bir Portekiz ile Cezayir için tehdit arzetmeyen ve Osmanlı'ya eğilimli bir Fas sultanı bırakarak Fas topraklarından çekilmişlerdir. Bu bağlamda Fas üzerindeki Osmanlı himayesi 1553-54 ve 1576-78 olmak üzere toplam üç yıl sürmüştür.

Portekiz tehdidinden ve iç karışıklıklardan kurtularak istikrara kavuşan Fas Sultanlığı bugünkü Moritanya, Senegal, Gambiya'yı fethetmiş, 1591'de Songhay İmparatorluğu'nu yıkarak bugünkü Nijer, Mali ve Burkina Faso topraklarını ele geçirmiştir. Ancak bu fetihler Osmanlı himayesi döneminde gerçekleşmediği gibi, XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti'nin Cezayir üzerindeki hükümranlığı da zayıflamaya başlamıştır.

Merkezi Afrika ve Sahra Çölü 

1552 yılında Cezayir Valisi Salih Reis ilk kez Sahra Çölü'ne yürüyerek Ouargla ve Touggourt kentlerini zaptetmiştir. 1554 yılında ise Fizan bölgesi Trablusgarp Eyaletine katılmıştır. Turgut Reis'in valiliği sırasında Çad ve Nijer topraklarıyla Nijerya ve Kamerun'un kuzeyine egemen olan Kanem-Bornu Devleti elçi göndererek Osmanlı Devleti'nin metbuluğunu tanıdığını beyan ederek, Sahra-Trablusgarp kervan yolunun eskisi gibi kendilerine açık olmasını talep etti. Bu şekilde ilk Osmanlı-Bornu ilişkileri kurulmuştur. 1555 yılında bir anlaşma da imzalandı. Bu, bir ticaret anlaşması ve dostluk ittifakı niteliği de taşıdı. 1574 yılında Sultan III. Murat zamanında da Kanem Bornu’dan bir elçi heyeti İstanbul’a geldi. Osmanlı Devleti, Kanem Bornu’dan Mekke ve Medine’ye giden Hac ve Ticaret yolunun güvenliğini sağlamayı taahhüt emiş, buna karşılık Kanem Bornu, Kuzey Sudan’dan gelen ve Büyük Sahra yolu ile Kuzey Afrika’daki Osmanlı limanlarına ulaşan altın yolunun güvenliğini sağlamıştır. Stratejik amaçlı bu ittifak, Amerika’nın keşfinden sonra Avrupa’ya çok miktarda gelen kıymetli madenler karşısında Osmanlı devletinin altın ihtiyacını güvenlik altına alma kaygısından kaynaklanmıştır. Öte yandan, Batı Afrika’da etkili olan Portekiz, Büyük Sahra’dan geçen altın yolunu Fas’ın da yardımı ile Atlas Okyanusu’na kaydırma çabasındaydı. 1580'de Bornu Sultanı İdris Alaoma Osmanlı Devleti'ne yeniden elçi göndererek tâbi olduğunu yinelemiş ve bu sefer ateşli silah gönderilmesi talebinde bulunmuştur. Dönemin padişahı III. Murad bugün Nijerya'da yeralan Bornu'nun başkenti Ngazargamu'ya 200 kişilik bir elçilik ve silahtar heyetiyle birlikte talep edilen silahları göndermiş ve bu şekilde ateşli silahlar tarihe ilk kez Sahra'ya girmiştir. Bu talebin yerine getirilmesiyle Sultan Alaoma XIX. yüzyılın sonuna kadar bölgede tek egemen devlet olacak sultanlığının sınırlarını genişletmiş, Sahra ticaret yollarını da güvenlik altına alarak ülkesini refaha kavuşturmuştur.

Daha sonra, Avusturya (1593-1606), Lehistan (1620-21) ve İran savaşları (1578-90, 1603-12, 1615-18, 1623-39), Celali isyanları, ayrıca Trablusgarp Vilayetinin merkez denetiminden uzaklaşması sonucunda iç sorunlarla da boğuşan Osmanlı Devleti'nin bölgeyle ilişkisi kesilmiştir. Osmanlı Devleti, bölgedeki hukukunu Fransız sömürgeciliği Batı Afrika'ya yayılırken bölgedeki Müslüman krallık ve sultanlıkların, ve bu arada Bornu'nun, yardım talebi üzerine hatırlamıştır. Ancak 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından ordusu iyice örselenmiş olan Osmanlı Devleti, diplomatik girişimlerle sonuç almaya çalışmış, ancak bölgenin tedricen Fransız işgaline girmesini engelleyememiştir.

Doğu Afrika

Doğu Afrika'da ise 16.yy'ın başlarından itibaren bölgede bulunan çok sayıda küçük sultanlık Osmanlı Devletinden Portekiz tehlikesine karşı yardım almaya başlamış ve Osmanlı Devleti 1585-1586 yılları arasında Somali'den Maputo'ya (Mozambik'e) kadar olan bölgede denetimi elinde bulundursa da 1589'dan itibaren üstünlüğü Portekizlilere kaptırmıştır.
Orta Afrika'da ise 19.yy'ın 2.yarısından itibaren Uganda'da Hattı-İstiva Eyaleti kurulmuş, devletin nüfuz alanı, bu eyaletin çevresinde bulunan yerli hanedanlarla yapılan himaye antlaşmalarıyla, bugünkü Kongo, Orta Afrika Cumhuriyeti, Ruanda ile Burundi'ye kadar genişlemiştir. Ancak özellikle Uganda çevresindeki hanedanlar sık sık taraf değiştirmekte; bazen Avrupa tarafında olurlarken, bazen Osmanlı tarafına geçmekteydiler.

Hilafeten bağlı yerler

Hindistan Müslümanları (Pakistan, Hindistan ve Bangladeş), Sri Lanka  , Maldiv Adaları , Afganistan, Singapur, Malezya, Endonezya, Komor Adaları, Kenya, Tanzanya, Mozambik, Güney Afrika Cumhuriyeti, Batı Türkistan Hanlıkları (Hive, Buhara ve Hokand Hanlıkları), Doğu Türkistan

Osmanlı donanmasının ve ordusunun değişik sürelerde bulunduğu ülkeler

Fransa, İspanya, Portekiz, İtalya, Malta, İngiltere, Monako, Hollanda, Belçika, İsveç, Norveç, İzlanda, İrlanda, Cebelitarık, Danimarka, Hindistan, Pakistan, Almanya, Liechtenstein, Çek Cumhuriyeti, Avusturya, İsviçre, Grönland, Kanada, Endonezya, Sri Lanka

Kaynak: wikipedia